Χρησιμοποιεί κανείς την παραπάνω γνώση και τεχνική για να βρει, ακολουθώντας τα ίχνη, τον αληθινό λόγο πίσω από μια θετική ή μια μη άριστη κατάσταση. Αυτός ο λόγος ονομάζεται «το Γιατί».

Γιατί = το βασικό αρνητικό σημείο που έχει βρεθεί, το οποίο, όταν διορθωθεί, θα οδηγήσει σε ανάκαμψη των στατιστικών.

Λάθος Γιατί = αυτό που εσφαλμένα αναγνωρίστηκε ως ατέλεια, το οποίο, όταν μπει σ’ εφαρμογή, δεν οδηγεί σε ανάκαμψη.

Μία απλή εξήγηση= ένα «Γιατί» που δίνεται ως το Γιατί, που δεν ανοίγει το δρόμο για καμιά ανάκαμψη.

Παράδειγμα: «Οι στατιστικές έπεσαν, γιατί ο καιρός ήταν βροχερός αυτή την εβδομάδα». Και λοιπόν; Πρέπει τώρα να σταματήσουμε τη βροχή; Μια άλλη απλή εξήγηση: «Οι υπάλληλοι ένιωσαν να πνίγονται στη δουλειά αυτή την εβδομάδα». Η εντολή «Μην πνίγετε το προσωπικό στη δουλειά» θα ήταν η πιθανή «λύση» κάποιου διευθυντή. ΑΛΛΑ ΟΙ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΔΕ ΘΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΑΝ ΑΝΟΔΟ.

Το πραγματικό Γιατί όταν βρίσκεται και διορθώνεται, οδηγεί κατευθείαν σε βελτιωμένες στατιστικές.

Ένα λάθος Γιατί, διορθωμένο, θα ρίξει περισσότερο τις στατιστικές.

Μια απλή εξήγηση δεν προσφέρει απολύτως τίποτα, και η πτώση συνεχίζεται.

Ορίστε μια περίπτωση και η εξέλιξή της:

Οι στατιστικές σε μια περιοχή παρουσίαζαν πτώση. Μετά από διερεύνηση αποκαλύφθηκε ότι κάποιοι ήταν άρρωστοι δύο βδομάδες πριν. Η αναφορά που έφτασε έλεγε: «Οι στατιστικές έπεσαν επειδή μερικά άτομα ήταν άρρωστα». Αυτό ήταν μια απλή εξήγηση. Πολύ λογική. Αλλά δεν έλυσε τίποτα. Και τώρα τι κάνουμε; Έστω ότι το δεχόμαστε ως το σωστό Γιατί. Και δίνουμε την εντολή: «Όλοι οι άνθρωποι στην περιοχή πρέπει να κάνουν ιατρικές εξετάσεις· οι μη υγιείς εργάτες δε θα γίνονται δεκτοί και οι μη υγιείς θα απολυθούν». Επειδή η διόρθωση γίνεται στο λάθος Γιατί, οι στατιστικές παθαίνουν πραγματική συντριβή. Άρα, δεν είναι αυτό. Με περαιτέρω εξέταση βρίσκουμε το πραγματικό Γιατί. Ένας προϊστάμενος που βρίσκεται στην περιοχή δίνει διαταγές σε λάθος άτομα, οι οποίες, όταν εκτελούνται, ζημιώνουν τις ατομικές στατιστικές τους. Οργανώνουμε το μέρος, εκπαιδεύουμε τον προϊστάμενο, κι όχι μόνο παρουσιάζεται ανάκαμψη των στατιστικών, αλλά υπάρχει και επιπλέον βελτίωση.

Το σωστό Γιατί οδήγησε στην ανάκαμψη των στατιστικών. Να ένα άλλο παράδειγμα: Οι στατιστικές ενός σχολείου εμφανίζουν πτώση. Γίνεται μια διερεύνηση η οποία καταλήγει σε μια απλή εξήγηση: «Οι μαθητές ήταν συνέχεια απασχολημένοι με τον αθλητισμό». Έτσι, η διεύθυνση λέει «Τέρμα ο αθλητισμός!». Οι στατιστικές εμφανίζουν και πάλι πτώση. Μια νέα διερεύνηση καταλήγει σ’ ένα άλλο λάθος Γιατί: «Οι μαθητές διδάσκονται με λάθος τρόπο». Η Διοίκηση απολύει το Γυμνασιάρχη. Οι στατιστικές τώρα παθαίνουν πραγματική συντριβή. Διεξάγεται μια επιπρόσθετη, πιο πλήρης διερεύνηση. Προκύπτει ότι υπήρχαν 140 μαθητές, ο γυμνασιάρχης κι ένας καθηγητής μόνο! Κι ο γυμνασιάρχης είχε κι άλλα καθήκοντα! Επαναφέρουμε το γυμνασιάρχη στη δουλειά του και προσλαμβάνουμε δύο επιπλέον καθηγητές, κι έτσι έχουμε τρεις. Οι στατιστικές φτάνουν στα ύψη, κι αυτό επειδή βρήκαμε το σωστό Γιατί.

Αυτά τα τρία είδη των Γιατί εξηγούν όλες τις καταστροφές και τις επιτυχίες σε επίπεδο διοίκησης και οργανισμών. Η εισαγωγή μιας αυθαίρετης, ψευδούς εντολής ή δεδομένου σε μια κατάσταση, πιθανά δεν είναι παρά ένα λάθος Γιατί που παραμένει σε ισχύ λόγω κανονισμού. Και, αν παραμένει κατ’ αυτό τον τρόπο, θα διαλύσει την περιοχή.

Για να φτάσει κάποιος στο σωστό Γιατί, χρειάζεται να έχει πραγματική κατανόηση της λογικής και πρέπει πραγματικά να βρίσκεται σ’ επιφυλακή ώστε να μη χρησιμοποιεί και να μη διορθώνει ένα λάθος Γιατί.

Στην παγκόσμια τραπεζική σκηνή όπου συναντάμε πληθωρισμό, οι διατάξεις ή οι νόμοι περί οικονομικής πολιτικής πιθανώς δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια ατελείωτη σειρά από λάθος Γιατί. Η αξία των χρημάτων και η χρησιμότητά τους για τον πολίτη μειώνονται σε τέτοιο βαθμό, που θα μπορούσε να δημιουργήσει κανείς μια ολόκληρη ιδεολογία που να θέτει το χρήμα παντελώς σε αχρηστία και να βάζει απλώς και μόνο κάτι άχρηστο στη θέση του όπως έκανε ο Λυκούργος στη Σπάρτη: (Έλληνας νομοθέτης της που επινόησε σιδερένια χρήματα που κανείς δεν μπορούσε να σηκώσει, για ν’ απαλλάξει τη Σπάρτη από τα δεινά του χρήματος).

Τα προβλήματα ενός οργανισμού χειροτερεύουν σε μεγάλο βαθμό όταν χρησιμοποιούνται απλές εξηγήσεις (οι οποίες δεν οδηγούν σε λύσεις) ή λάθος Γιατί (που κάνουν τις στατιστικές να πέφτουν ακόμη πιο χαμηλά). Η ανάκαμψη όμως προέρχεται από την ανακάλυψη του πραγματικού Γιατί και τη διόρθωσή του.

Το κριτήριο για το αν κάτι αποτελεί το πραγματικό Γιατί είναι: «Όταν διορθώνεται, οι στατιστικές παρουσιάζουν ανάκαμψη;» Αν ναι, αυτό ήταν το σωστό Γιατί. Και όποια άλλη διορθωτική εντολή έχει δοθεί, η οποία έχει βασιστεί σ’ ένα λάθος Γιατί, θα πρέπει ν’ ακυρωθεί γρήγορα.